Chawnghilh's Blog

Red Indian Tawng thi thei lo #5

Posted in Qualitus : Habitus by chawnghilh on January 21, 2010

 

OHIO awmzia chu “lui mawi tak” tihna a ni —tùn hma lam khân Mound Builder an tihte khawsakna thin a ni. Kum 300 liam tawhah te kha chuan hnam chi khat Erie an tih te, chumi awmzia chu “mei sei tak nei keite” an tih, “zawhte hnam” an tih maiho an lo chèng tawh thìn a ni. Iroquois-ho nèna an indo hnu khân hèng hnamte hi an bo ta diak mai a, a thente kha chuan Iroquois Pâwl kha an zawm ta nia hriat a ni. Ohio chhehvèlah hian Miamis an tihho pawh an lo khawsa tawh thìn a. Delawares leh Indians thenkhatte pawh khawchhak lam panin Ohio vèlah hian thàwkkhat lai kha chuan an lo chèng ve tawh thìn bawk. Tùnah chuan, hèng hnamho hi an chèng tawh lo.

Ashtabula tih awmzia hi “sangha tamna lui” tihna a ni. Chillicothe hi Shawnee-ho tawng, a awmzia chu “fel famkima chherchhuah mihring” tihna a ni. Conneaut awmzia hi “an chhuah tàk atang khân hun tam tak a liam leh ta,” tihna a ni bawk. Cuyahoga awmzia lah “ing-euh, kual,” tihna. Maumee tih a nih pawhin Miami an tihna tho a ni. Mingo an tih chuan Iroquois chènna ram pâwna Iroquois chènghote sawina a ni tho va, a awmzia chu “thâl laia mipui” tihna a ni. Sandusky awmzia chu “hetah hian tuisik thianghlim tak a awm e,” tihna a ni. Tippecanoe awmzia pawh “a fai chiang ngei mai,” tihna a ni. Toronto awmze bulbàl pawh “dìl atanga sasaw kùng rawn to chhuak,” tihna a ni. Scioto River an tih hian lui pêng neuh neuh a ngah èm avàngin “ke tam tak nei,” tiin an koh phah hial.

OKLAHOMA : Choctaw-ho hnam tawng chuan Oklahoma tih awmzia chu “mi sen, vun senho” tihna a ni. Tùn hmâ chuan Oklahoma State-ah hian Kiowa, Caddo leh Osage hnamte an khawsa thìn a; tùnah chuan Oklahoma State hi state dang zawng zawngte aia Indians chèn tamna ber a ni, he State khawchhak lamah hian Reservation an siam hnem rèng  a. Oklahoma hi state a nih hmâ phei chuan, Indian Territory tiin hming a pu zàwk hial nghe nghe. Tùna helai hmuna Indians chènghote chu Cheyenne, Arapahoe, Kiowa, Wichita, Potawatomi, Shawnee, Sauk-Fox, Oto, Kaw (Kansa), Osage, Quapaw, Peoria, Miami, Ottawa, Modoc, Wyandotte, Seneca leh tùna hnam chi nga lungfing zual bìk Cherokee, Creek, Choctaw, Chickasaw leh Seminole te an ni.

Khaw hming tam tak chu hèngho hnam hmingchawia phuah a ni hlawm a. Eufaula pawh Creek Indian-ho khua a ni. Hominy khua pawh hi Indians-hovin eibàr atâna vaimîm an sâwngbàwl dàn kalhmanga an phuah a ni. Tishomingo pawh Chickasaw Lalpa hmingchawia phuah a ni a; Wewoka awmzia chu “tui beleu, ui bauh anga tui bauh lauh lauh” tihna a ni a, kan hriatthiam theih dàn tùr ang chuan, “tui far ri kauh kauh,” tihna tluk vèl a ni mai àwm e.

OREGON : Tùn hma lamah chuan Paiute, Cayuse, Nez Percè, Tenno, Klamath, Tahelma, Kus, Yaquina, Kalapuya, Molala, Tillamook-te an chèng thìn a; tùnah erawh chuan Klamath, Warm Springs, Grande Ronde-Siletz leh Umatilla Reservations-ah hèng hnam tlêma-zâwng chauh an khawsa ta.

Thàwkkhat lai khân Cayuse Indians-hoten ram-tlâ sakawr tam tak manin an hralhchhuak nasa mai a; an thumal pakhat “cayuse” hi ram-sakawr eng ang pawh, Northwest-a an man thin an sawina a ni zui ta. Klamath awmzia hi “bùk thlâma chèngho” tihna a ni.

PENNSYLVANIA : Tùn hmâte kha chuan Mound Builder, Conestoga (Susquehanna), Delaware (Leni-Lenape)-te an lo chèng tawh thìn. Tùnah erawh chuan he State hmàr lam ramrì hrûla Cornplanter Reservation-ah Senecas mi tlêmtè an chèng zui ta chauh a ni.

Pennsylvania ram dung leh vàng zin kual nâna sakawr tawlailìr chung khuh nei (Wagon) hmingthang tak tak thìnte kha Conestoga an ti hlen ta bawk a ni. Aliquippa an tih hi Delaware hmeichhia sawina a nih rualin hmeichhe lukhum sawina a ni pah bawk. Conshohocken awmzia hi “phaizâwl nuam” tihna a ni. Mauch Chunk awmzia pawh “savawm chènna tlâng” tihna a ni. Juniata awmzia chu “an khawsa rei tawh hle” tihna a ni bawk. Kittanning awmzia chu “lui lian ber” tihna a ni. Monongahela awmzia pawh “lui —a kam vèl zâl nuam ruih” tihna a ni. Punxsutawney hi “vaihmite awmna hmun” tihna a ni bawk. Sewickley awmia hi “tuisik tui tak” tihna;  Shamokin hi Delaware tawngin “ngharûl awmna hmun” tihna a ni leh a, Shenandoah awmzia hi “lui a lan dàn mawi zuih raih” tihna a ni. Shickshinny awmzia hi “tlâng panga” tihna a ni leh a. Susquehanna hi “tui (water)” tihna ni leh a. Wyoming hi “phai zâwl zau” tihna a ni bawk e.

Awm zèl tùr —

WELCOME!   

Lèn luhna thlàkhlelhawmte   

4 Responses

Subscribe to comments with RSS.

  1. hruaia said, on January 21, 2010 at 9:15 pm

    Mizorama Kohhran Upaho chhiar atan ka it hle mai. Thusawi apiang hian “Greek tawng chuan” hi an ti deuh ziah a… ngaihnawm lutuks tlatss..

    • chawnghilh said, on January 22, 2010 at 1:23 am

      Red Indian tawng a lo ni leh tawh si a, Kohhran Upa-hovin Greek tawng nen an ngaihfin ang a, kan khawlo palh mai angah! Thanks for your visit —Hruaia.

      Ka rawn ziak nachhan ve thung chu, America ram khua leh hmunhma, lui hmingte hi Red Indian-ho tawng a tam a, English emaw kan tipalh ang tih ka hlauthawng a, a lamrik dan ka rawn ziak chipchiar thei lo va, a sipel ang ngawta lam rik loh a tam nasa mai a; a hmuna awmte leh ralkhata mite an indanglam hleih hretna tur ni ta se, a hmuna mite pawh hi ‘lam ri ve mai maiho’ an awm nawk tho a nia! Chumi avanga ‘tihkhai tur’ ka tihna a ni hran chuang lo.

  2. funny said, on January 22, 2010 at 11:41 am

    I nula thlalak dah khi a va han fuh ve le, a hmel lang chiang chiah si lo, ngaihtuah a tithui, 😀 Hma lam zawngin engtin nge a hmel a awm ang aw.. tih vel. hahaha
    a siat loh hmel khawp mai!

    • chawnghilh said, on January 22, 2010 at 1:38 pm

      “I nula thlalak …” ti ma ta che —”Nula thlalak i dah khi …” ti ta zawk che. Min chhuah chhe dun em mai! Hma lam zawng phei chuan ACHCHHA lehzual maw le! Thenkhat chu hnung zawnga ACHCHHA, hma zawnga A-RE YAAR hi an tam ve a nia! I tilawmawm e, Aizawl i hawng chu thlasik lai vangvat ang mai i ni, Pu Keimah phei chuan, “Rawngbawltu Tirhkoh nula laka chesual ang maia i bo pil tak vang vang mai le,” tiin a zawng ruai che khan ka hre leh nghal a!

      Tluang tak khan i zirlai i rawn zo hnep ang a, Delhi lama mi nen TIAM TLAT E tih pahin zungbun hrawl tawk KARAT 28 lai in la inthawlh ngei ang chu maw le!


Leave a reply to funny Cancel reply